Emozioa eta Harridura
Konturatu al zara haur baten aurpegia behatzen lehen aldiz zerbait aurkitzen duenean? Harridura erabateko adierazpen hori, begiak zabalik, ahoa erdizabalik… Une hori, itxuraz sinplea, benetan prozesu zerebral konplexu eta zoragarri baten txinparta da. Neurozientziak erakusten ari da hezitzaile eta guraso askok sumatzen zutena: ikaskuntza esanguratsua eta iraunkorra izan dadin, emozioa eta harridura ez dira luxua, baizik eta beharra.
Garunak ez du Eskulibururik Ekarten, baina Neurozientziak azaltzen digu
Urteetan, hezkuntza haurren buruak eduki betetzen zentratu da, garuna ontzi hutsa balitz bezala. Gaur badakigu garuna organo plastikoa, moldagarria, dela, esperientzia bakoitzarekin eraikitzen dena. Eta hemen sartzen da lehen kontzeptu gakoa: neuroplastikotasuna. Esperientzia berri bakoitzak, bereziki emozioz kargatuta badago, konexio neuronalak sortu eta indartzen ditu. Hau da, ikastea ez da datuak metatzea, garunean sareak eraikitzea da.
Harridura: Ikasten Duen Garunaren Erregai-a
Eta zer du loturik harrigarriak honekin? Dena. Catherine L’Ecuyer-ek, bere liburu zoragarrian “Harrigarria Hezi”, perfektuki azaltzen du: harrigarria da haurra errealitatea ezagutzeko gogoan eramateko barne jarrera. Haurrak harrigarria sentitzen duenean:
- Bere garunak dopamina askatzen du, motibazioarentzako eta sari-sentsazioarentzako gakoa den neurotransmisore bat. Ikastea atsegina bihurtzen da!
- Bere arreta eta kontzentrazioa areagotzen dira modu naturalean. Ez du behar artetzera behartzeko; jakin-min benetakoak egiten du beretzat.
- Memoria luzerakoa aktibatzen da. Emozioaz eta sorpresaz ikasten dena, ez da ahazten erraz.
Pantailak eta azkarrak eta hutsak diren estimuluez gainezkatu beharrean, ea espazioa emango diegun aspertzeko? Asperdura maiz harrigarriaren aurrekaria da. Denbora utzi inurri bat behatzeko, libreki jolasteko, munduari buruz galderak egiteko… hori da “harrigarria hezi”.
Emozioak: Ezagutzara Sartzeko Atea
Ezin dugu arrazoia emoziotik bereizi. Antonio Damasio neurozientzialariak argi utzi zuen: “Emozioak ikasketaren oinarriak dira”. Garun limbikoak, gure zentro emozionalak, atezain gisa jokatzen du. Informazio bat aspergarria, estresagarria edo mehatxagarria iruditzen bazaigu, sarbide “atea” kortex prefrontalera (pentsamendu konplexua prozesatzen den lekura) itxiko da. Aitzitik, informazioa emozio positibo batekin (alaitasuna, jakin-mina, sorpresa) iristen bada, atea guztiz zabaliko da.
Nota on bat ateratzeko estresatuta edo urdurtuta dagoen haurrak ez du ikasten, bizirauten ari da. Bere garuna “borroka edo ihes” moduan dago, funtzio kognitibo gorenak blokeatuz. Seguru, maite eta motibatuta sentitzen den haurrak, aldiz, bere garuna esploratzeko, akatsak egiteko eta hazteko prest du.
Orduan, nola aplikatu dezakegu hau egunero?
- Gutxiago gehiago da: Gutxitu gainestimulazioa. Lehentsu esperientzien kalitatea kopuruaren gainetik.
- Konektatu naturarekin: Harrigarriaren iturri handiena, doako eta eskuragarria da.
- Lagundu beren emozioetan: Balioetsi sentitzen dutena. “Ulertzen dut hau haserratzen zaituela” esateak ate gehiago irekitzen ditu “ez egin negarrik” baino.
- Bihurtu akatsa aliatu: Irakatsi huts egitea ikasteko aukera bat dela, ez porrot bat.
- Izan beren eredu: Erakutzi zure harrigarria gauza txikietan. Gehiago ikasten dute ikusten dutenetik esaten diegunetatik baino.
Heztea ez da burua betetzea, baizik eta gar argi bat piztea. Eta neurozientziak berresten digu gar horren erregai-a, beti izango dela, emozioa eta harridura.